Column namens de kerken: Leven, dood en verbondenheid

Er zijn weinig boeken die zo’n indruk op mij hebben gemaakt als ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ van Anjet Daanje. Het boek bestaat uit elf losse levensverhalen. De hoofdpersoon is een overleden Engelse auteur die in alle verhalen een rol speelt. Zij is op vele (soms onverklaarbare) wijzen aanwezig. Daarmee roept het boek de vraag op, hoe wij ons verhouden tot de dood en de doden. Uit het boek onderscheid ik drie visies op de dood.
Allereerst, de overtuiging dat er niks is na dit leven. Er kunnen wel waarden en verhalen zijn die wij doorgeven aan generaties na ons. Het boek dat de hoofdpersoon schreef weet velen na haar te raken en inspireren. Het vormt hen. En er zijn objecten die aan haar doen blijven denken. Zo blijft zij als het ware aanwezig.

Ten tweede, het één worden met de natuur. Op de plek waar de hoofdpersoon overleden is bloeit de natuur als nooit tevoren. Dit beeld staat voor het besef dat we deel uitmaken van een groter geheel dat leven en dood omvat. Wij worden opgenomen in de oneindige ‘circle of life’.
Ten derde, het geloof dat geesten van overledenen onderdeel uitmaken van de alledaagse werkelijkheid. Er is een parallelle werkelijkheid aan de onze waar de geesten van de overledenen voortleven. Dat geldt met name voor de verhalen die zich afspelen in de negentiende eeuw. Opvallend genoeg hoor ik om mij heen regelmatig mensen spreken over hun ervaring met overledenen. Ze beginnen er met enige schroom over, want hun omgeving zit er niet altijd op te wachten en kan er badinerend over spreken. Vind het soms zweverig geklets. Ik hoor verhalen over een verschijning van een overleden dierbare in een droom of in een flits. Over een ervaring die niet te verklaren is. Een gevoel van diepe verbinding en eenheid.

Er zijn grote verschillen tussen deze drie visies. Maar ik zie ook één grote overeenkomst. Want ze staan allemaal in hetzelfde boek! En dat is veelzeggend. Uiteindelijk is het één verhaal dat groter is dan de individuele personages. Daanje brengt deze verhalen bij elkaar en verbindt het ene verhaal met het andere. Dat is een sterke symboliek. Al onze levens zijn met elkaar verbonden, hoe dan ook. En het verhaal houdt niet op bij de dood. Het verhaal gaat door. En de doden gaan op eigen wijze met ons mee.

Joost Röselaers

Predikant van de remonstrantse gemeente Oosterbeek